abdestsiz yere basmaz gibi yönlerini dile getirmektense bilime, imara, medeniyete sunduğu katkılara dikkat çekilmesi gereken şahsiyet. o ki borsa ile ilgilenmiş, fransa'da yapılan yarışta atları galip gelmiş bir kişi. yabancı müzik dinlemekten hoşlanırdı. kuduz aşısını bulan pasteur'a maddi destekte bulunmuştu. bu örnekleri vermemden kasıt sıradan bir portre içerisinde sıkışıp kalan bir kişi olmasından ziyade geniş bir vizyonu olan entellektüel bir kişilik olması. devrinde yapmış olduğu istibdat politikaları her ne kadar eleştirilmiş olsa da o dönem medyayı kontrolüne almayı başaramadığı için çok ciddi bir baskı uygulamıştır. ne kadar doğruydu tartışılır. kendisi ne denli bir idareye sahipti bu da tartışılabilir. ancak onun zamanındaki devlet ile ondan sonraki devlet arasındaki fark anlaşıldığı takdirde kendisinin ne denli mühim bir şahsiyet olduğu anlaşılacaktır. kimi kimselerce ittihat terakki batmakta olan bir devleti aldı şeklinde ifadeler kullanılsa da kendisinin bir ifadesi oldukça ilginçtir:
"kırk yıl şu devletlerin birbirine düşmesini bekledim. onlar birbirlerine düştü, şimdi ben tahtta değilim." zannımca bu ifadelerin iyi anlaşılması ve devletin abdulhamid zamanında uyguladığı politikaların iyi araştırılması ve anlaşılması gerekmektedir.